|
| BAKIRLI SAÇLI MUSTAFA EFE |
|
Kurtuluş savaşı sırasında Akhisar cephesinde büyük yararlılıklar gösteren ve Akhisar' ı Yunanlılar tarafından yakılmaktan kurtaran Bakırlı Saçlı Mustafa Efe, yöre halkımız tarafından iyi tanınır. Ancak Efe'nin yaşamının ayrıntıları pek bilinmez. Saçlı Efe , Akhisar çevresinde düşmana ilk silah çekenlerdendir. Kurtuluş mücadelesi sırasında olağan üstü çaba harcamış, çevredeki Yunan kuvvetlerini tedirgin etmiş, Akhisar'ın kurtuluşunda da kasabaya ilk girenlerden olmuştur. Savaştan sonra Harta' daki çiftliğine çekilen Efe, Atatürk' ün iltifatlarını kazanmış ve Ata trenle Harta' dan geçerken Harta tren istasyonunda ayrı tarihlerde kendisi ile iki kez görüşmüştür.
Ayrıca Ankara' dan kendisine İstiklal Madalyası, Atatürk ve İnönü imzalı bir berat da gönderilmiştir.Bakırlı Saçlı Mustafa Efe 1899 Kırkağaç Bakır doğumludur. Baba adı Mehmet, anne adı Emine 'dir. Çocukluğu Bakır' da geçmiştir. Orta halli bir çiftçi ailenin oğludur. O zamanlar Bakır' da Türk ve Rum nüfusu yarı yarıya idi. Rumlar çoğunlukla ticaretle iglendiklerinden ekonomiye hakimdiler ve Türk nüfusu daha yoksuldu.
Rum zenginler, geniş topraklarda çalıştırdıkları Türk' leri sömürmekteydiler. Osmanlı devletinin son zamanlarda azınlıklara verdiği haklardan yararlanan ve Avrupa devletlerinin de açıkça desteklemesinden şımaran yerli Rumlar, Türkleri tamamen bir ekonomik ve sosyal baskı altına almışlardı. Bakırlı Efe çocukluğundan beri bu adaletsiz durumu farketmiş ve Rum' ları düşman olarak bilmişti.
Efe, 1915 yılında yapılan haksızlıklara dayanamayıp , o yöredeki zengin bir Rum beyini öldürerek 16 yaşında dağa çıkar. Uzun süre Bakır ve Akhisar'ın kuzeyindeki dağlarda Yalnız gezer. Daha sonra yanına Sındırgı' dan Gölcüklü Uzun Ramazan isimli daha deneyimli bir çeteci gelir. Efe bir takım çetecilik bilgilerini bu adamdan öğrenir. Zamanla yanlarına o çevreden birkaç kişi daha katılır.
Efe' nin ilk başarısı, Balıkesir-Büyükgüven 'den gelen padişah yanlısı ve aynı zamanda bölgeyide soyup soğana çeviren Çepni, Akkulak çetesine karşı olur. Efe' nin üstün nişancılığı ve cesareti duyulduğundan , Akkulak çetesine gönderdiği haberde, Yatağan ve Bakır' a girilmemesini ve zarar verilmemesini istediğinde çete buna uymak zorunda kalmış ve 500 kişilik büyük çete, Efe' nin birkaç kişilik topluluğundan çekinmiş ve herhangi bir çatışmayı göze alamamıştır.
Sonunda I.Dünya savaşı biter, vatan düşman işgaline uğrar. Efe bölgesi de bu işgalcilerden nasibini alır, 15 Mayıs 1919 da Yunanlılar İzmir' e çıkar ve çevreyi dağıtmaya başlarlar. İşgal sırasında İzmir ve Menemen'de katliamlar olur. Yunanlılar Türk ve Müslüman halkı kıyıma uğratırlar.
Bu arada Akhisar ayrı tarihlerde iki defa işgale uğrar . İlk kez 05 Haziran 1919 da Akhisar düşman kuvvetleri tarafından işgal edilir. Yunanlılar Manisa' da hiçbir direnme ile karşılaşmazlar ve ileri harekatlarına devam ederler. 30 Mayıs 1919 da Akhisar'ın çok yakınında bulunan Kayışlar tren istasyonuna mevzilenen Yunan Müfrezesi 05 Haziran 1919 da herhangi bir direnme olmadan Akhisar'a girer. Akhisar Rumları bayram eder, yerli Türk halkının bir kısmı ise Sındırgı' ya kaçar.
Akhisar'lı sayın Ziya Tepeci' nin (1908 doğumlu) anlattığına göre düşman işgali sırasında Yunan komutanı Akhisar' ı yakmak istemiş, ancak yerli Rumlar “Bizim de evimiz, malımız var” diyerek bunu istememişler. Aynı zamanda Saçlı Efe' de bir kızanını şehre göndererek “şehirde duman görürsem Rumlar' dan kimseyi sağ bırakmam” diye haber salmış. Bunun üzerine Akhisar yanmaktan kurtulmuş.Bu arada Tekirdağ' dan Balıkesir' e gönderilen 14.Kolordunun komutanı Yusuf İzzet Paşa, Soma' da bulunan 188.Alaya Akhisar ' a saldırı emrini verir. Bunu haber alan Yunanlılar 10 Haziran 1919 da Akhisar' ı boşalttılar. Saçlı Efe Yunan işgali sırasında Kurmay Yüzbaşı Kemal Balıkesirli' nin kurduğu bu Soma cephesine 17 arkadaşı ile birlikte katılmışlardır.
6 ay sonra Soma yöresi büyük Yunan kuvvetlerinin işgaline uğrar, cephe dağılır, Kemal Balıkesirli ' yi hapishaneden kurtaranında yine Saçlı Efe olduğu söylenir. 1920 yılında da Efe, yine emrindeki 17 kişi ile Akhisar bölgesine geçer.
Bu dönemde Akhisar – Manisa bölgesinde en büyük efe grubu Manisa' nın Koldere köyünden Koldereli Sarı Mehmet Efe başkanlığında idi. Bu efenin iki kardeşide Milli Mücadeleye katılmışlardır. Tüm çete gruplarına bu efe başkanlık etmektedir. Ancak Koldereli Sarı Mehmet Efe' nin Yunanlılar ile çatışırken şehit olması üzerine 180 kişilik çete iki gruba ayrılır. Yarısı Demirci Mehmet Efe' ye, diğer yarısı da Sarı Mehmet Efe ' nin kardeşleri ile birlikte Bakırlı Saçlı Efe ' ye katılırlar.
Çerkez Ethem' in ihaneti ile Yunanlılar' a sığınmasından sonra çetecilik lağvedilir ve Saçlı Efe ile emrindekiler, diğerleri gibi düzenli milli ordunun bir unsuru olarak “Akıncı” adını alırlar ve Milli Kurtuluş Mücadelesine devam ederler.
Efe' nin dış görünüşü şöyle özetlenebilir : bıyıklı, çok gür ve kabarık saçlı, uzun boylu, iri yapılı, sarı çizme giyen, çift mavzer ve çift tabanca taşıyan, gümüş fişekliği olan, efe elbiseli, sert bakışlı bir kişi idi.
Çevresindeki kol başları ise şunlardır; Parti Pehlivan, Kamalı Ahmet Çavuş ve Uzun Ramazan. Efe emrindekilere sıkı disiplin uygularmış. Çeteden Birkaç kişi Milli Mücadeleye yakışmayacak , zarar verecek davranışlarda bulununca bunları kurşuna dizdirmiş. Çoğunlukla Akhisar' ın kuzey tarafında bulunan Sılan Dağı' nda gezermiş. Bir çok çatışmaya girmiş ve çeşitli yerlerinden yaralar almış. Biri sol baldırında ikisi karın bölgesinde biride kalçasında olmak üzere 4-5 yarası varmış. Baldırındaki kurşun yarası siniri zedelediğinden dolayı ayak düşük durumda olduğundan sıkı çizme giyermiş ve genellikle çıkarmazmış.
Nihayet düşman, bulunduğumuz yöreden denize (Dikili' ye) kadar sürülmüş ve vatan toprağı işgalden kurtarılmıştı. Efe zaferden sonra Kırkağaç' ı Mürsel Paşa' ya teslim etmiştir. Yüne büyük zaferden sonra iç isyanların bastırılmasında görev almış, Derviş Paşa ve Kemalettin Sami Paşalar tarafından Bursaya Çağırılmış ve Padişah ile Halife taraftarlarının çıkardığı İzmit-Bursa isyanlarının bastırılmasına katılmıştır. Zaten Efe, hilafetinde karşısında yer alan aydın düşünceli bir insandır.
Efe' nin Kurtuluş savaşından sonra silahları elinden alınmamıştır. Hatta ikinci dünya savaşı sırasında kendisine rütbe verilip gerekirse savaşta ondan yararlanılabileceği hükümet tarafından bildirilmiştir. 1936 yılında da Trakya ' da, daha önce Soma cephesinde birlikte çalıştığı o anda Müstahkem Mevki Komutanı olan Kemal Balıkesirli Paşa kendisini Harta' da ziyaret etmiştir.
Harta' daki çiftlik evinde bulunan beratları Atatürk ve İnönü imzalıdır ve 1926 ' da Ankara' dan Bakır' a gönderilmiştir. 1928 yılında Ankara Hükümetine Avrupa' dan fiyat marka iki otomobil gelmiştir. Ata bunlardan birisini İzmir Valisine, diğerini de Saçlı Efe' ye armağan etmiştir. Efe' nin zaman zaman bu otomobille Akhisar' a indiğini kasabalılar söylerler.
Efe Milli Mücadele yılları sırasında ilk evliliğini yapmıştır. Daha sonra 1923' de ikince kez evlenmiştir. Hanımı Hacı Arif kızı Ayşe' dir. Bu evlilikten bir kızı bir de oğlu olmuştur.
Saçlı Efe, 27 Kasım 1980 tarihinde Harta' daki çiftliğinde infarktüsten aniden ölmüştür. Cenazesi, Manisa' dan gelen askeri birliklerce ve askeri törenle kaldırılmıştır. Mezarı Bakır' a girmeden önce sol taraftaki mezarlıkta bulunan sarı renkli bir türbedir.
Not: Akhisar Hava Meydan ve Garnizon Komutanlığının Saçlı Efe için hazırlamış olduğu kitaptan alıntıdır.
|
|
