|
| İNCE MEHMET EFE |
|
İnce Mehmet Efe
Bugün TRT Türk Halk Müziği repertuarına bakıldığında adına en çok türkü yakılan Zeybeklerden biri “İnce Mehmet Efe”dir. Ancak türkülere bu denli konu edilen “İnce Mehmet” adlı efenin kesin kimliği hakkında yeterince bilgi elde edilememiştir.
Belirlenebildiği kadarıyla Efe bölgesinde İnce Mehmet adında iki Zeybek yaşamıştır. Bunlardan birincisi, yaklaşık 1870’li yıllarda baş kaldırarak dağa çıkan ve 1906 yılında vurularak öldürülün Aydın ve İzmir başta olmak üzere hemen tüm Ege’de nam salmış, İzmir – Ödemiş’in Kaymakçı köyünden İnce Mehmet; diğeri ise 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde Afyon, Dinar ve çevresinde yaşayan, yörede Koca Mustafa efenin vuruluşuna kadar birlikte gezen İnce Mehmet. Halk türkülerine bu denli konu edilen kişi, türkülerin yoğunluk kazandığı bölgeden anlaşıldığı kadarıyla büyük ihtimalle Ödemiş – Kaymakçılı İnce Mehmet’tir.
İnce Mehmet, Aydın mutasarrıfı Ragıp Paşa ve Aydın’ın saygın eşrafından Kadızade Edhem Efendi tarafından hazırlanan af projesiyle Iıç Abdülhamit Ege’de 18 yıllık eşkıyalık geçmişi vardır. Bir süre düzde kalan İnce Mehmet, 1900 yılında çetesini toplayarak yeniden dağa çıkar. Halk türkülerinden de anlaşıldığı kadarıyla İnce Mehmet Efe’nin çetesi, diğer Zeybek çetelerine göre çok daha güçlüydü ve yeri geldiğinde bu Zeybek çetelerini kendi etrafında toparlama gücüne de sahipti.
Alaşehir eşrafından Mütevellizade Akif ve Reşit beylerine aracılığıyla 1902 yılında yeniden bağışlanıp yüze inen İnce Mehmet, 16 Ağusyos 1322 (29Ağustos 1906) tarihli Ahenk gazetesinin anlatımıyla “... hükümet-i seniyyeye arz-i istiman ederek mazar-ı afv-ı ali-i padişahi olmuş iken hamir*i hilkatı şekavetle yoğrulmuş olduğu cihetle hayatına muadil olan nimet-i uzma-yı afvın kadir ve kıymetini takdir etmeyip mukteza-yı yeniden izhar ile...” silahlanarak dağa çıkmış ve 1906 yılında Akhisar taraflarında yönetim güçleriyle girdiği bir çatışma sonucu öldürülmüştür. Ancak İnce Mehmet Efe, diğer efelere göre halkın gönlünde çok ayrı bir yer edinmiş olsa gerek ki, hakkında en çok türkü yakılan efe olma özelliğini taşımaktadır. Adına yakılan bu türküler de küçük bir mahalde değil, aksine oldukça geniş bir coğrafyaya yayılmaktadır.
İnce Mehmet’in belki de en önemli özelliği, usta yazar Yaşar Kemal’in “İnce Memed” adlı romanına “isim babası” olmasıdır. Çünkü romanın konusu her ne kadar Adana’da geçiyor ve kahramanı “İnce Memed” adlı kişiye yine bu yörenin yetiştirdiği bir eşkıya olarak anlatılıyorsa da konu, Ege bölgesi eşkıyalarından ve bunlarla ilgili anlatılan efsanelerden alınmıştır. Çünkü Yaşar Kemal’in “Çakırcalı Efe” adlı eserinde de görüldüğü üzere yazar, Zeybeklerle ilgili olarak Ege bölgesinde çok uzun süre araştırmalar yapmış, geçmişte Zeybeklerle ilişkisi olmuş çeşitli kişilerle görüşerek önemli bilgier edinmiş, edindiği bu bilgier ilerdeki kimi çalışmalarına maeryal oluşturmuştur. Başta “İnce Memed” olmak üzere “Çakırcalı Efe” adlı romanlar da bu materyallerin ürünleridir. Çünkü, “Çakırcalı Efe”de olduğu gibi “İnce Memed” adlı romanın da ana temasını oluşturan hemen tüm olaylar Ege bölgesi eşkıyaları tarafından yaşanmıştır. Romanın kahramanı, Ege Zeybeklerinin birçoğunda olduğu gibi bir ağanın kıyımından dolayı zor anlar yaşamıştır. Aynı zamanda, normal koşullarda birlikte olması çok güç olan bir kızı sevmiştir. Sevdiği kız başkasıyla evlendirilmek istenmiş ve kahraman da damat adayını öldürmüş, dağa çıkmıştır. Yoksulun yanında, varlıklının ve kıyıcının karşısında olması nedeniyle halkın da desteğini almıştır. Yönetim güçleriyle birçok çatışmaya girmiş, ancak çeşitli biçimlerde sıyrılmayı başarmıştır. Bütün bu olaylar sırasında, kahramanın sevdiği kız herhangi bir olaydan dolayı tutuklanarak hapsedilir. Kahraman da hapishaneyi basar ve sevgilisini kaçırır. Bütün bu olayların sonunda da kahraman, çıkan bir çatışma sonucu ortadan kaybolur, yani “Sırra kadem basar.” İnce Memed romanı ve Ege Zeybeklerinin yaşamları veya halk arasında anlatılan hikayeleri arasındaki bu denli benzerlik, romanın konusunu ve adını Ege Zeybeklerinden aldığı düşüncesini pekiştirmektedir.
|
|
