|
| Ödemiş Yöresine Özgü Yerel Sözcükler ve Karşılıkları |
|
Ödemiş Yöresine Özgü Yerel Sözcükler ve Karşılıkları
Derleyen Behiç Galip YAVUZ
Derleyen M. Ruhi GÜLLER
Acar Şişman,gelişkin İliştir Süzgü
Acasız Hemen,çabuk İlmek Bitkinin filizi
Afat Küfür,kötü konuşma,doğal afet İmansız Kuru çökelek
Ahur Hayır için dağıtılacak yiyecek İmelik gibi Upuzun
Alaf Ateş,sıcak İmik Gırtlak
Alazlamak Ağrılı organın dua ile masajlanması İngastan Yalandan
Alavış Gürültü İnkile Öyle
Anak Ekin çatalı İrahmet Yağmur
Anat Ekin çekmek için ağaç çatal İrahmetlik Ölen kişiler için kullanılan bir deyim
Anbaşı Tarla sınırı İreng Eziyet
Aney Anacığım(hayret anlamında) İrim Dar sokak,çıkmaz sokak
Anız Ekin biçildikten sonraki tarlanın durumu İspirto Kibrit
Annaç Karşı İşlik Gömlek
Amal Eziyet İtey Üzerinde tarhana ovulan dokuma yada den
Apalamak Emeklemek İttirse Gözde çıkan sivilce
Appak Tertemiz Kabargaç Balon
Aş Pilav Kamış Su sürahisi
Atak Bilye(çocukların oynadığı) Kapanca Ahşap merdiven kapağı
Avet Törenlerde getirilen armağan Kapırcık Gelincik çiçeğinin taze sürgünleri
Avukma Isırgan otu gibi bitkilerin çökelek peyniri ile Kasnaklı-Uçurtma Örülmüş kargılardan yapılmış bir çeşit uçurtma
karıştırılmasından yapılan salata,kırotu salatası Kaydırma Bahçe evi
Ayazlık Salon Kedirgen Sarmaşık
Aydam Adem,adam Kefiye Erkeklerin başına bağladığı dokuma
Aygaç-Ayıngaç Zakkum bitkisi Kelbaş Karnabahar
Aygıt Alet,eşya Kelter Büyük küfe sele
Ayıgovan Kaba saba Kekinez Kuş türü
Aynalı atak Cam bilye Kemsik Yenilmiş darı koçanı
Aynak Kuş cinsi Kenger-Kenka Dikenli bir tür bitki
Aptaslık Apdest alınan yer Kemşek-Kemsik Ayvanın koçanı,zayıf ve inat insan anlamında kullanılır
Aşta Az daha Kesik Tarla aralarında bulunan dar kanal
Baklanba Kaplumbağa Kestirme Un yumurta et limon tereyağı ile yapılan yöresel çorba
Bandaklamak Orasından burasından yemek Kırannı Kenar,kıyı
Banım Sulu yemek(örneğin nohutlu etli salçalı sulu yemek Kıyır-Kayır Çalık,irikum
Bardak Küçük,seramik su testisi Kıstırma Patlıcan yada kabağın karnı yarık yemeği
Bardağı omuzlamak Ergenlik çağına gelmek(Kayaköy yöresi) Kıykıştırmak Ortadan kaldırmak,bir kenara sokmak
Başdavunu Başbelası Kilot pantolon Üstü geniş,dizden aşağısı dar,cizme ile giyilen pantolon
Batır Üzere(gelip batır-Gelmek üzere gibi) Kirmetlik Evin,konutun çatısı
Baylan Nazlı,şımarık Kömbe Külde pişirilmiş mayasız ekmek
Belenare-Belengara Şöyle böyle Kokarot Kereviz
Berkitmek Eklem yerlerini inciltmek Kompir Patates
Beşbıyık Muşmula Koşa Tırpan
Bezmen Merdiven Kospir Bacaksız,kısa
Bıcık Yenen sarmaşık Köçek Düğünlere çağırılan oyuncu
Bıkınmak Yüzü tutmamak Köfün İçine hertürlü malzemenin konulduğu büyük sepet
Bıydım Üşüdüm Köpüoğlu mancısı Patlıcan zeytinyağı yoğurt domates
Bicik Bir tane,bir kere sarımsak ile yapılan yöresel yemek
Bidoram Bir parça Kupa Su bardağı,billur
Bigavul Bir ihtimal,belki Kustutmak İpekböceği yetiştirmek
Bilambi Bir kez,bir kere Kuşane Kapaklı,tutmalı bakır sahan(tencere)
Birnos Yemek çatalı Kütük Kadın cinsiyet organı
Biyo Bir defa,bir kez Kuytak Çukur
Bubeşce Papatya(Bubaçca da denir) Lafsürtmek Anlatmak
Bungun Hava almaz yer,kasvetli,ağır hava Lamba Yapılardaki beton direkler
Buruk Kuru incir(Kurucaova yöresi) Lap Yaş incir
Cambaz At satıcısı Lata Hırka,palto
Cancan Büyük ağustos böceği Leh gadene Hayreti ifade etmek için kullanılır
Cemreşmek Donunu kaldırmak Lek Çocukların oynadığı bilye
Coraz Saçların karmakarışık olması Libade Kadın ceketi(Genellikle kadifeden olur,
Covur Gavur,yabancı kırsal kesim kadını kışın giyer.
Cıbıldak Çıplak Lobiye Kuru fasulye
Cızga Küçük ağustos böceği Löbbüdek Birden ani
Cip Tutki,eğer Löpelek Daire
Cit Yeni,temiz,saf Madah-Matah Herhangi bir olayı çekememe,hafifseme
Corkunmak Heveslenmek Madinoz Maydonoz
Cuba Çocuk Mamır Sağlam,uygun
Çalmak Yoğurt mayalamak Manıt Durgun,soğuk tip insan
Çakıldak Taze fasulye Mandıraz Kapı kilidi
Çalkakçı Zahireci Mastıha Evlerin önündeki ağaç balkon
Çanaklık Açık mutfak rafı,sahanların konduğu raflık Mavrı Tadı tuzu olmayan meyve
Çatal çorba Ödemiş'e özgü heybeli çorba Mayıs Sığır pisliği,tezek
Çav Erkeklik organı Mehel Uygun,yerli veya yerli yerinde
Çepiç Büyümemiş,kısa kalmış Meleçmek Buluşmak
Çepni Yaramaz çocuk(Kayaköy yöresi) Met Çelik çomak oyununda küçük sopanın adı
Çeltek Yardımcı Mıcırık Anlaşmazlık çıkarmak
Çemkirmek Üzerine gelmek Musandıra altı Evlerdeki yüklüğün altı
Çeştıman Kır bekçisi Mücure-mücre Küçük eşya sandığı
Çıbar Çocuk Mısır Hindi
Çıracı Laf taşıyan Mil İnce kum
Çıtlık Bir ağaç meyvesi Mukalıf Kuyuya kaçmış kovayı çıkarmak için çengel
Çıtır Kibrit Motur Traktör
Çıvdırmak Taş atmak için kullanılır Moza Domuz yavrusu
Çıvgın Kuvvetli rüzgarda yağan yağmur Nacap-Nacapsın Nasıl-Nasılsın(Mendegüme yöresinden)
Çıvmak Sulamak Nadırboz Huysuz
Çilbir At,eşek vb. gibi hayvanların ipi Namazla Namaz kılınan örtü,seccade
Çiğin Sırt,omuz Necep-Nacap Nasıl(Mendegüme yöresinden)
Çiğirdek Kavunun olgunlaşmamışı Neyniyon Boşver
Çile İnsanın görüntüsü Nocek Ne olacak
Çitik Ayakkabı Oba Dünür(Kayaköy yöresi)
Çiyartma Haşlanmış patatese soğan doğrayıp Okumak-Okuntu Bir törene (düğün,nişan,sünnet gibi) davet etmek
zeytinyağı dökerek üzerini naneleyip yapılan yemek Onat Dürüst,düzgün,yararlı,güzel(Kayaköy yöresi)
Çotura Kavga,ağız çekişmesi(Kayaköy yöresi) Onmak Bir şeyin hayrını görmek,mutlu olmak
Çovaş-Çovaç Güneş Öngörüde Orada
Çöklenaltı Saçak altı Örçermek Alevlendirmek
Çökelivermek Aniden kaçmak,uzaklaşmak Örek Yılkı
Çövdürmek Çiş etmek Örüklemek Uzunca bir iple hayvanı bağlamak
Dal Çıplak,zayıf Övez Bir tür sinek,kene
Dam Hayvan ahırı ya da hapishane Övendire Ucu çivili uzun sopa
Danıma gitti Tuhafıma gitti Paca başı Ocak üstü çıkıntı raf
Darakdan Gibi Pampır İspirto ocağı yada tren için kullanılır
Dasdarak Kasık gibi,kaskatı Papuzan sepet Büyük sepet
Datlı et Et tatlısı Parpt Ders,ibret alınacak olay
Dayı Güzel,pek dayı,çok güzel Parpılamak Azarlamak,ders vermek
Debek Beceriksiz Pazvant Gece bekçisi
Demitten Biraz önce Pembizar Ödemiş el dokuması,bürümcüklü kumaş
De gidi de Yapılan bir şeye karşı olumsuz tepki, Pengildemek Ürkmek
ummazdım anlamında Pesmat Peksimet ekmeği
Değirmi-Değirme Baş örtüsü Pestel Kabak,karpuz kabuğu,kayısı, vb.
Demşek Fazla hareketli kabuklarından yapılan tatlı
Dendi gari de Hadi,ammada ha anlamında ünlem,çağrı Peşkir Havlu
Dığan-Duvan-Dıvan Tava Pısat Elbise
Dıkım Lokma Pıransa Pırasa
Dırbızan Merdiven korkuluğu Piron Yemek çatalı
Dibek Bulgur dövülen çukur taş Poçu Erkeklerin başına bağladığı dokuma
Dibile Un karbonat yağ şeker ile yapılan yöresel tatlı Pobuç Ayakkabı
Dingilmek Baş üstünde dikilmek Potur Küçük sazan
Di'ha-De ha İşte Saapın Tahta zahire sandığı
Dirgen Ot çatalı,çatal Sakkadagıyak Susam helvası
Dişsiz gömeç Dişleri yeni yeni çıkmış çocuk Samut Salak,aptal
Dömbüldek Tahta at Sası Şaşkın,tatsız,kokuşmuş
Döşeklik Yatakların konduğu yer,dolap Şakşak-Saksak Yapışkan,şekerli madde
Dulcuk Herşeye burnunu sokan,bilgiç Selek Cömert,eli açık
Duztaşı Sarımsak erik vb dövülürken kullanılan yuvarlak taş Sıdırmak Eritmek,kırmak
Eberge Getir Sındı Makas
Ebre Kaşıntı Sıtra Sevgi
Ecza Kükürt Sıtrassız Suratsız,gülmeyen
Edive Yapıver Sıyırtma Yaş börülce
Efe Ağabey Siğmek Kedi köpek işemesi
Eğre Çatı örtüsü ile duvar arası Sinkonta Kabak,domates soğan sarımsak
Ekti İstengeç,dilenci zeytinyağı koruksuyu ile yapılan yöresel yemek
Ellehem Öyle,galiba Sinmek Saklanmak
Elmalıkbaşı Pervaz Sirken Bir çeşit ot
Elyalak Kertenkele Sitil Kova
Elyalayıcı Kertenkele Sivri memire Sivri erik cinsi
Emberi Herhangi bir eşya Siylim Yemez içmez karışmaz etmez(insan tanımı)
Emmi Amca Sobe Beyzi oval biçimi yumurta gibi olan
Emmiana Amca hanımı(Yenge) Sömek Üzerindeki taneleri bulunan mısır koçanı
Encamından Bundan dolayı Sönge Fırının içini silmeye yarayan bez,pana
Enemgonam Hiç üşenmeden Suvarmak Sulamak
Engücü Herhalde,nasıl olsa Suya girinmek Yıkanmak,yüzmek
Esiran Hamur sıyırıcı alet Süsmek Boynuzlu hayvanların vurması
Essah Sahiden Sarpına Ağaçtan yapılmış tekne
Eşcem-Ehcem Gayet fazla Şovk-Şavk Işık,lamba,aydınlık
Etah Bunamak Şamşark Ortaya dökmek
Evdinmek Uğraşmak,gayret göstermek Şapınak Ağaç tekne
Eyden Gerçekten Şaşkın Hasta,zayıf
Eyi geçtim İyiki Şebbek Yassı
Evlek Arazi ölçüm birimi(bir dönümden az) Şeytan pampırı Tren yolunda elle çalışan tamir aracı
Evismen Acele etmek,çabalamak Şımşırık Ipıslak,iyice ıslanmış
Evtik Meşgale,uğraş Şırkma Ezmek
Evveltte Tevekkeli Şibit-Şepit Yufka ekmeği
Falkak Bol,gevşek Şavk Işık
Fatmak Kırmak,ezmek Taci-Tece Duvarda oyuk bırakarak yapılmış dolap
Fetbaz Kurnaz Tahta Tütün tarlasında (birçok arıktan oluşan) bölüm
Fesligan Fesleğen bitkisi Tamah İstek,arzu
Fındıklı Bordo,fındık rengi Tamşa Gülünç,rezil
Fıraz Horoz Tanaşmak İp ve benzeri şeylerin karışması
Fırıldak Topaç(Çocuk oyunu) Tango Modern,sosyetik
Fısgın Rüzgarlı yağmur Tegel Defne çalısı
Fıydırmak Fırlatmak Temcit-Tembüş Ramazanda sahur vakti
Fira Habire,daima Teşne Tembel
Fıran fıran Durup dinlenmeden Teşt Hamur leğeni
Fistan Elbise Tetir Nar,ayva,ceviz,tütün vb. bıraktığı iz veya kokusu
Gaba Taze incir Tezdi gitti Kayboldu
Gabalık Ebegümeci Tinsirmek Hapşurmak
Gaçıl Kenara çekil Tırkı Kapı kilidi
Gadime Dereotu Tingil tepesi Zirve,en yüksek nokta
Gagaç Ağaç cinsi Tirki Leğen
Gagaçlık Kargaçlık(Ödemişte bir semt adı) Tola Yağmurun dolu şeklindeki hali
Galan Artık Tosba Kaplumbağa
Galangaç Alacalı kavun,kokulu yenmeyen meyve Topan Yuvarlak
Gale Gelincik(hayvan) Töpelek Yuvarlak
Galgımak Zıplamak Töperlemek Yuvarlamak
Gamış Cam sürahi için kullanılır Töngül Un bira mayası yumurta soğan
Gamit Çok bakımsız eşekler için kullanılan bir sıfat kıyma yağ ile yapılan yöresel pide
Ganare Salhane,mezbaha Turluk Tarlada (dal ve ottan yapılmış) barınak
Garık Çatallı kısık ses Uluk Tembel,miskin,iş yapmayan
Gari Artık Urasa Tılsım,büyü
Gaydirigubbak Oynak,hareketli Ünkürde-Ünkü Öteki,bu,şurada,orada-O
Gavullaşmak Sözleşmek,antlaşmak Ünlemek Çağırmak,bağırmak,seslenmek
Gek İşte(Gek geliyor=İşte geliyor) Üvmek Uyumak
Gelinalı Gelincik çiçeği Üvünmek Yoğurdu mayalamak
Gelipbakı Gelmekte olan için söylenir Üvüşmek Uyuşmak,hissizleşmek
Geriz Kanalizasyon Veranda Hayatlık,taraça
Gencer Dini bayramların 2. ve 3. günü Vire Durmadan,devamlı,sürekli
Gıcır Lastik(sapan kuşvurmak için) Ya'a Hayır Yok anlamında
Gıdı gıdı Dedikodu,çok konuşma Yacanmak Çekinmek
Gıdılanmak Oyalanmak Yağlık Mendil
Gıdım gıdım Azar azar Yaka Küçük tepe
Gılbız Yaramaz Yakı Özel hazırlanan ilaç,melhem
Gırnap Keten ip Yalabık Tatlı dilli,dilbaz
Gındırmak Cilve yapmak,nazlanmak Yalankı Soyulmuş kuru kendir sapı
Gıncıvır Nazlı,edalı Yalaz 1-Kırılmış testinin sağlam kalmış alt kısmı.
Gidipbakı Gitmekte olan kişi için söylenir 2-Ağzı açık laf taşıyan,sır saklamayan
Gidişmek Kaşınmak 3-Hayvanların su ahırı
Girey Pazar(gün) Yalenki Kabağın hamurla bulanarak
Gızardı Yemeğin pişerken kızarması kızartılmasıyla yapılan yemek
Goyve Bırak Yalım Galiba
Gönek Gömlek(giysi) Yamız Arkadaş,dostum(genellikle kadınlar arasında)
Görenek Görünen yer Yanaza Geveze
Göz güveri dökmek Göz emeği sarf etmek Yanbaş Saç tokası
Göver Soğan tohumu Yangıç atmak Islarda dokunan kendir kilimlerine
Gök Olgunlaşmamış ermemiş meyve yada iteyi'ye desen yapmak
Gökçe gaga Bir karga türü Yanlık Yayık
Göyner içi Pilav vb. yemeklerde kullanılan fıstık içi Yastaç-Senit Hamur tatlısı
Guluguş Baykuş Yaşırmak Uyduruvermek
Güren Kızılcık Yavan Yerli yersiz hoşa gitmeyen,tatsız,bilgisiz
Gürüzümü Böğürtlen bitkisi Yavsa At sineği
Hadandı Haydi Yavuz İyi,hoş,mert
Hamamiye Hamam havlusu Yazgı Çul,kilim
Hamamlık Banyo yapılan yer Yeğne-Yene Hafif
Hangirde Nerede Yeğneltmek Hafifletmek
Hangıraya Nereye Yekinmek Sarsılmak,davranmak
Harana Büyük tencere Yelçik Hoppa,zıppır anlamında
Hanay İki katlı ev Yepmek Yassılamak
Harım Bahçe duvarı ile çevrili ekilip Yılık Eğri
dikilecek küçük boş alan,tarla Yiğnim Arkadaş,dostum(genellikle kadınlar arasında)
Hasıl Hayvanlara yedirilen ot Yüklü Hamile
Hava çekmek Türkü söylemek Yüklük Yatak yorgan vb konulan dolap
Havrız-Hovruz Lazımlık Yünmek Yıkanmak
Hayat Evdeki ön bölüm Zar Kadınların giydiği çarşaf
Ha ya Evet anlamında,onaylamak Zar iğnesi Bağlamak,birleştirmek için kullanılan bir çeşit iğne
Helke Bakır bakraç Zaar Her halde
Herek Ağaç dibine dikilen sırık Zavar Bir çeşit av köpeği
Heştinmek Boş vermek Zellengadef Sümbül
Heybeli Bulgur börülce soğan biber domates Zembereklemek Zatürre olmak
yağ ile yapılan yöresel çorba Zınga-Zınk İyice dolu
Hinci Şimdi Govuz İçi boş (ceviz. Kestane)
Hışartmak Kışkırtmak Çımkışmak Acılı kaşınmak
Horanta Aile
Hoppalı Bilye ile oynana bir çocuk oyunu
Hova çıbık Hava bozuk,bozbulanık
Hoyn Buraya bak anlamında sesleniş(len,lan)
Höşmerim Un tereyağ peynir ile yapılan bir Türkmen yemeği
Husassız Özellikle,üşenmeden
Imsık İçine kapanık,beceriksiz,yeteneksiz
Indırlı Zayıf,çelimsiz
Ingıraz Hasta,çelimsiz
Irıp Usül,erkan
Istar Kendirden itey,tuztorbası,
heybe gibi dokumaların yapıldığı ağaçtan ilkel tezgah
İdare Gaz veya fitilli lamba
İlahna-İnahla Lahana
İldirmek Vurmak,isabet ettirmek
İlenmek Beddua
|
|
